Ingrijpende veranderingen op veel gebieden ...

Veranderingen in de adolescentie

Een belangrijke verandering, die bij de jongeren plaatsvindt gedurende de adolescentie, is de lichamelijke en sexuele verandering (puberteit). Andere veranderingen zijn:

* veranderingen in het denken (meer abstract);
* stemmingswisselingen;
* het krijgen van een egocentrische houding;
* zich erg bewust zijn van andere personen, ook denkbeeldige;
* een heroriëntatie wat betreft scholing, relaties en werkkring;
* een groeiende belangstelling voor het andere geslacht (afspraakjes);
* een verandering van de referentiegroep (van ouders meer naar leeftijdsgenoten) en de cultuur (jongere past zich aan aan zijn leeftijdsgenoten wat betreft: taal, muziek, kleding, gedragsregels, vormen van groepen);
* experimenteren met drugs, alcohol, uitdagingen en overdrijvingen in gedrag;
* losmaken ('uitdagen') van ouders, gezin, de kindertijd en de vertrouwde huiselijke omgeving.

Een paar veranderingen nader toegelicht. Het egocentrisme van de adolescent komt bijvoorbeeld tot uiting in het zogenaamde ‘denkbeeldige publiek’ (Elkind, 1967). De jongere heeft hierbij namelijk het idee het middelpunt te zijn van de
aandacht van andere personen. Daarbij heeft hij of zij tevens het gevoel dat zij door anderen bekeken worden - onder andere hoe ze eruit ziet, hoe ze gekleed is, welke vriend of vriendin ze hebben, enzovoorts. Het voor de spiegel staan of het wisselen van kleding om de paar minuten is eveneens het gevolg van dit ‘denkbeeldig publiek’. Daarom wordt het hebben van ‘puistjes’ door jongeren vaak als dramatisch ervaren.
Aan de ene kant wil de jongere wel deze aandacht, maar wil aan de andere kant ook hieraan ontsnappen en wenst
privacy. Vooral als hij denkt dat de aandacht negatief zal zijn.

Een ander aspect van dit egocentrisme is de zogenaamde ‘persoonlijke fabel’ (Elkind, 1978). De jongere gelooft in zijn uniekheid en in de uniekheid van zijn ervaringen. Ouders kunnen volgens hem of haar nooit dezelfde gevoelens gehad hebben.

De adolescentie: een periode van pieken en dalen ...

De periode tussen de 12 en ongeveer 18 jaar blijkt voor een groot aantal jongeren een periode van grote wisselingen in hun denken en voelen te zijn. Deze - ook wel 'Sturm und Drang-periode' genoemd -wordt immers gekenmerkt door allerlei heftige gevoelens van onzekerheid en verliefdheid. Henry Ward Beecher (1844): "Een jongere weet weinig van het leven en nog minder van zichzelf. Hij voelt in zichzelf allerlei impulsen, wilde verlangens, rusteloze pogingen en hij weet nauwelijks wat hij wil bereiken, een somber melancholiek gevoel maakt zich van hem meester wanneer anderen vrolijk zijn, en hij heeft opvallende uitbarstingen, wanneer anderen juist rustig zijn."
Het gevoel wordt versterkt doordat de jongere in een soort 'niemandsland' zit tussen het kind-zijn en de naderende volwassenenheid. Het ene moment voelt hij zich geweldig en heeft het idee de hele wereld aan te kunnen. Even later slaan de gevoelens naar de andere kant over en voelt hij zich waardeloos, vooral wanneer hij zich ook nog vergelijkt met leeftijdsgenoten. Een belangrijk fenomeen in deze periode is voor de jongere het gevoel dat hij 'erbij hoort' (bij de leeftijdsgenoten). Uit de groep gestoten en afgewezen te worden wordt door hem als behoorlijk ingrijpend ervaren. Menige jongere is dan ook bereid om offers te brengen om toch maar weer favoriet te zijn. Kleding en uiterlijk zijn daarbij belangrijke criteria.

Het fenomeen van de verlengde adolescentie en de uitgestelde volwassenheid ...

Hoewel de adolescentieperiode normaal rond het 18e jaar afgelopen is en overloopt in de jonge volwassenheid, lijkt het tegenwoordig meer en meer het geval te zijn dat (studerende) jongeren deze periode gaan uitrekken naar een hogere leeftijd. En hierdoor de jonge volwassenheid voor zich uitschuiven. Redenen hiervoor zijn wellicht de lange studie-periodes en een andere invulling van relaties (langer vriendschap, eerder samenwonen, met meerdere jongeren bevriend zijn). Daarom kun je een aantal van de hiervoor genoemde fenomenen ook bij oudere jongeren constateren.